پژوهشی در باب استانداردهای فراداده ای در موزه ها؛
اشیای موزه ای چگونه مستند می شوند؟
بن ایر: استانداردهای فراداده ای در موزه ها بمنظور مستندنگاری آثار در قالب مقاله ای بررسی گردید استانداردهایی که در بین موزه های ایران کمتر اهمیت داده می شود حتی موزه ملی ایران.
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ شناخت و بررسی استانداردهای فراداده ای در موزه ها (با تاکید بر موزه های ایران) عنوان مقاله ای است که اعظم صفی پور دانش آموخته دکترا و لیلا ملازاده ناظم دانشجوی دکترا نوشته اند. در این مقاله آمده: نگهداری از اثر موزه ای به عنوان اولین گام در پروسه موزه ای شدن شیء نقش مؤثری در بقای آن دارد فرایندی که در چندین مرحله و زیر نظر چندین کارشناس با گرایش های موزه داری، باستان شناسی، مستندنگاری و مرمت صورت می گیرد.
از این رو مستندنگاری اثر موزه ای به عنوان مهم ترین و ابتدایی ترین مرحله در پروسه اشاره شده و بمنظور حراست از اثر موزه ای، ضروری ترین اقدام است که به دانش مربوط به آن شیء می افزاید. این کار نه فقط از بعد هویت بخشی قابل توجه و مهمست بلکه در تولید محتوای آموزشی و پژوهشی نیز نقش مؤثری را در موزه ایفا می کند و به عنوان بستری بمنظور تقویت زیرساختهای تولید محتوا برای شیء حائز اهمیت می باشد. بدین جهت بهره گیری از سیستمی یکپارچه و جامع برای دسترسی بهتر به اطلاعات شیء موزه ای در تمام موزه ها قابل توجه و ضرورت دارد.
موزه ها برای طبقه بندی آثار خود از استانداردهای مختلفی استفاده می نمایند که در این پژوهش با تمرکز بر مستندنگاری آثار موزه ای انواع طبقه بندی فراداده ای موزه و استاندارهای مورد استفاده در موزه ها بررسی شده است.
این مقاله به روش توصیفی_تطبیقی استانداردهای فراداده ای مطرح را که در موزه های مختلف جهان مورد استفاده قرار گرفته است، معرفی کرده و مورد مقایسه قرار داده است. از طرفی بمنظور بررسی وضعیت شیوه های مستندنگاری آثار در موزه های کشور نیز موزه ملی ایران و موزه ملی ملک انتخاب شده و با انجام دادن مصاحبه به میزان اهمیت و نقش فراداده ها و استانداردهای مطرح پرداخته شده است.
موزه ملی ملک برای طبقه بندی فراداده ای در موزه از استانداردهای جهانی بهره برده است، اما موزه ملی ایران در این خصوص استانداردهای تعریف شده خودرا دارد
هدف این پژوهش شناسایی و معرفی انواع استانداردها و الگوهای مورد استفاده در مستندنگاری آثار موزه ای است که ضرورت ایجاد و اهمیت طبقه بندی فراداده ها و استانداردهای آثار موزه ای در موزه ها را نشان میدهد. نتایج حاصل بیان کننده به کارگیری استانداردهای آزموده شده و مورد تأیید جهانی است که فراداده ها را از زوایای مختلفی مشخص و طبقه بندی کرده و این امر کمک زیادی به ساماندهی بخش مستندنگاری موزه های کشور خواهدنمود و علاوه بر طبقه بندی استاندارد آثار، دسترس پذیری اطلاعات را نیز آسان می سازد.
در موزه های مورد بررسی (موزه ملی ایران و موزه ملی ملک) باتوجه به تنوع و کثرت آثار در هر دو موزه که حاوی حجم زیادی از اطلاعات هستند، موزه ملی ملک برای طبقه بندی فراداده ای در موزه از استانداردهای جهانی بهره برده است، اما موزه ملی ایران در این خصوص استانداردهای تعریف شده خودرا دارد.
همچنین در این مقاله آمده: مخاطبان گوناگونی با اهداف آموزشی و پژوهشی به موزه ها مراجعه می کنند؛ همچون معلمان و مربیان یا دانشجویان و استادان رشته های علوم انسانی و اجتماعی، متخصصان موزه ها، کتابداران و آرشیویست ها (بیرمن و ترنت، ۱۳۸۴). انتظار این مخاطبان از موزه ها مکانی است برای انجام کارهای پژوهشی؛ همان کاری که در کتابخانه های دانشگاهی و تحقیقاتی صورت می گیرد. بر این اساس موزه ها باید گامی فراتر از گردآوری، تعیین هویت، نگهداری و عرضه آثار بر عهده گیرند و در راستای امور آموزشی، مطالعاتی و پژوهشی قدمهای استوارتری بردارند (خسرونژاد، ۱۳۷۸).
آنچه در اینجا در کنار ارتباط میان گردآوری اثر که همراه با ثبت اطلاعات به مفهوم مستندنگاری و به اشتراک گذاری اطلاعات است، مهم تلقی می شود، شیوه و روش اصولی بمنظور طبقه بندی در راستای بازیابی اطلاعات و دسترس پذیری آن از طرف مخاطب است.
کتابخانه ها و آرشیوها باتوجه به مواد تشکیل دهنده، الگوهای مشخص و تعریف شده ای دارند که مخاطب به آسانی به این اطلاعات دسترسی خواهد داشت، اما از آنجا که مواد و اشیا موجود در موزه ها با مواد کتابخانه ای متفاوت است، نحوه سازمان دهی آنها و در نتیجه نوع دسترسی به مواد و خدمات مرجع آنها نیز تفاوت چشمگیری دارد. بدین سبب تنوع آثار در موزه قابل مقایسه با کتابخانه نبوده و نمی توان از الگوهای کتابخانه ای برای موزه ها استفاده نمود.
هر چند میان کتابخانه و موزه ها به جهت به اشتراک گذاشتن اطلاعات ارتباط زیادی دیده می شود، اما به جهت طبقه بندی و تنظیم داده های مربوط به هر یک باید از شیوه خاصی پیروی کرد؛ بدین جهت این مقاله به استانداردهای فراداده ای که مربوط به آثار موزه ای پرداخته است تا اصول مختص تنظیم اطلاعات بر پایه فراداده های اثر به عنوان یکی از مهم ترین ارکان مستندنگاری معرفی شود.
تورنس و دورل درباره ی مستندنگاری بر این نظرند که در هر پروژه استاندارد علمی، مستندنگاری و گردآوری اطلاعات پایه جایگاه ویژه ای دارد که بوسیله متخصصان آشنا در همه علوم انجام می گیرد. بطوریکه مستندنگاری جز مراحل پایه و اولیه در هر پژوهش شمرده می شود. در حقیقت بدون گذر از این مرحله نمی توان پروژه را با موفقیت به انتها رساند.
جایگاه مستندنگاری در حوزه موزه داری و حفاظت و مرمت اشیا، مشابه دیگر طرح های علمی است (محسنیان، بحرالعلومی، ۱۳۹۱). از نظر لورنس مستندنگاری قبل از ورود شی ء به موزه شروع شده و بسیار اهمیت دارد ( Lourenço، 2014). باید این نکته را در نظر داشت که اشیا موزه اشیایی هستند که از زمینه اصلی (اولیه) خود جدا شده و به موزه منتقل شده اند تا واقعیتی را که از آن جدا شده اند، استناد کنند. (Cunha et al.، 2016) بدین جهت در شیوه استناددهی و مستندنگاری باید به این مساله نیز توجه گردد.
مستندات موزه مربوط به توسعه و استفاده از اطلاعات در مورد اشیا موجود در مجموعه موزه و روال هایی است که مدیریت مجموعه را پشتیبانی می کند. این اطلاعات باید بصورت مکتوب یا دیجیتال در سیستم اسناد موزه ثبت گردد و در دسترس کارکنان، پژوهشگران و عموم باشد.
با بیشتر شدن تجربه موزه ها، اهمیت مستندنگاری نیز فزونی گرفت. چنانچه افزایش اهمیت مستندسازی با ظهور شیوه های مفهومی تقویت شد که در غیاب اشیا هنری منجر به تولید شواهد شد: از نقاشی هایی که یک ایده را نشان می دهند تا تصاویری که فرایندها و نتایج آنها را به تصویر می کشند (Ibid). بدین سبب هر مستندنگاری استاندارد داستان کاملی را از آن چه که در شیء رخ داده است، بیان می کند (محسنیان، بحرالعلومی، ۱۳۹۱).
به نظر سمیعی مستندنگاری یا تهیه شناسنامه پژوهشی نوعی فرم صورت وضعیت استاندارد از اثر است که حاصل گرداوری اطلاعات پایه های هنری، تاریخی و سایر خاصیت های منحصر به فرد از یک اثر تاریخی است. در حقیقت شناسنامه نشان دهنده طبقات اطلاعاتی است که شناسایی اثر را بدون دسترسی به اثر امکان پذیر می کند و نوعی مستندنگاری عمومی از اثر را فراهم می آورد. این شناسنامه علاوه بر این که آثار کاغذی و اشیا موزه ها را در آرشیوها ساماندهی و داده های اثر را صیانت می کند، می تواند اطلاعات مفیدی نیز در دسترس محققان قرار دهد.
مستندنگاری را باید شامل کلیه اقدامات انجام شده در طول پروسه حفاظت و مرمت دانست و همین طور هدف آن حفظ این مستندات به عنوان تاریخچه اثر است
علاوه بر آن مستندنگاری را باید شامل کلیه اقدامات انجام شده در طول پروسه حفاظت و مرمت دانست و همین طور هدف آن حفظ این مستندات به عنوان تاریخچه اثر است (سمیعی، ۱۳۹۴)، اما مستندنگاری در سطح جهانی تعریف کامل تری دارد، واله، فرناندز و آرنیلاس پنج نوع اصلی از اهداف مستندسازی را در مدیریت میراث تعریف می کنند: به عنوان یک استراتژی دانش، صیانت از دارایی های فرهنگی، انجام دادن تحقیقات، مشارکت در اقدامات حفاظتی، یا انتشار اطلاعات Salse-Rovira et al.، 2023)). بدین جهت نمی توان مستندنگاری را محدود به تنظیم شناسنامه‌ی شیء دانست؛ علاوه بر اهدافی که فرناندز و همکارش برای مستندسازی مطرح نمودند، باید گفت مستندنگاری اشیا به چند دلیل پیچیده است.
اشیا در طبیعت چند معنایی هستند. آنها به اشیا دیگر و مجموعه های دیگر متصل اند و اشیا به عنوان مجموعه ها، نمایشگاه ها، مهارتهای تحقیق و نگهداری در طول زمان توسعه، تغییر و دارای پیشینه می شوند. در پروسه مستندنگاری، دسته بندی های فوق داده های تخصصی، مانند فراداده های توصیفی، اداری، فنی و حفاظتی متمایز می شوند (Baca et al.، 2008; Beumer 2009)، که اصطلاحاً به آن فراداده گفته می شود. این دسته بندی های فراداده ای ساختارهای مدیریت محتوا را می سازند و مدیریت بهتر منابع اطلاعاتی متنوع، خوانش های جایگزین اشیا و استفاده های گوناگون از شیء را ممکن می سازند. (Marras et al.، 2016)
اما فراداده چیست و چه کمکی به اطلاعات اثر موزه ای می کند؟ آیا فراداده ها در قالب استاندارد خاصی برای آثار و اشیا موزه ای استفاده می شوند؟ استانداردهای مطرح دراین زمینه کدام هستند و این که آیا در موزه های ایران از این استانداردها استفاده می شود؟
فراداده چیست؟
فراداده به اطلاعاتی درباره ی شیء، به عنوان حامل اطلاعات گفته می شود. در جایی که اشیا موزه حامل دانش بیرونی هستند، ممکنست گفته شود فراداده دانش درونی شیء است( (Navarrete & Owen، 2016. در حقیقت فراداده اطلاعات اولیه‌ی یک شیء یا اثر مانند عنوان، تاریخ، تاریخ ایجاد، تاریخ انتشار، محل را ارائه می دهد. سازنده / نویسنده / مشارکت کننده‌ی اثر و … در رابطه با اثر را شامل می شود
استانداردهای فراداده ای موزه ای
در طول زمان و با درک اهمیت اشیا موزه ای، مدلها و دستورالعمل هایی برای توصیف و سازمان دهی محتوای اطلاعاتی اشیا موزه ای و مستندسازی اطلاعات باتوجه به ماهیت متفاوت آنها و بهبود خدماتی مانند شناسایی، معرفی، اطلاع رسانی ارائه شده است. تعدادی از این مدلها در قالب استانداردهای فراداده ارائه شده اند.
استاندارد فراداده موزه به طور معمول برای لیست نویسی آثار فرهنگی استفاده می شود و شامل ساختار داده ها، دسته هایی برای توصیف آثار هنری (CDWA)، لیست نویسی محتوای داده ها اشیا فرهنگی (CCO)، قالب داده ها XML، و تبادل داده ها OAI (Elings، & Waibel، 2007) هستند.
آنچه پژوهش درباره ی اشیا موزه ای را گرفتار مشکل می کند نبود بانک اطلاعاتی استاندارد در موزه های کشور است که از یک استاندارد فراداده ایِ مشخص تبعیت نماید. اطلاعات زمانی ارزش و اعتبار پیدا می کند که در چرخه‌ی استفاده، در اختیار کاربران قرار گیرد و به اطلاعات مولد تبدیل گردد، ولی از آنجائیکه حجم منابع تولید شده روند تصاعدی دارد و از سویی محمل هایی که این اطلاعات هر روز بر روی آنها ذخیره و نگهداری می شود نیز به سرعت رو به تغییر و تکامل است، لازم است که این اطلاعات به محمل های جدید انتقال یابند (قانی دهکردی، آل مختار، ۱۳۸۸) و همین طور بر طبق یک استاندارد فراداده ای جامع همچون اسپکتروم، لیدو، CDWA Liteو سایر استانداردهای فراداده ای که در این نوشتار هم به چند مورد از آنها اشاره شد، تجهیز و مستندنگاری شوند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب