پژوهشی در راستای دلیل نام گذاری های جالب در یزد؛
وجه تسمیه نام چند شهر مشهور
به گزارش بن ایر، جای نامهای یزد پژوهشی بر روی چرایی نام گذاری و معناشناسی نامهای استان یزد است که در اختیار محققان قرار گرفته و وجه تسمیه شهر های یزد در آن تشریح شده است.
خبرگزاری مهر _گروه جامعه؛ دانستن این که نامهای مشهور چه وجه تسمیه ای داشته اند، برای بسیار از گردشگران جذاب و شنیدنی است بخصوص که به معلومات عمومی آنها اضافه کرده و باعث می شود مردم آن منطقه هم با هویت خود بیشتر آشنا گردند بدین جهت کتابی در رابطه با نامهای استفاده شده در شهر های یزد نوشته شده که به بررسی وجه تسمیه هر کدام از آنها پرداخته است. «جای نامهای یزد» عنوان کتابی است که رضا ملاحسینی اردکانی آنرا نوشته است. این اثر صرفا بعنوان اولین گام در مورد پژوهش بر روی چرایی نام گذاری و معناشناسی جای نامهای استان یزد بشمار می رود که در اختیار محققان و محققان و یزد شناسان قرار گرفته است. محتوای این کتاب با معرفی نام ابرکوه یکی از شهر های کهن استان یزد شروع شده است که در تمام کتاب های جغرافیای کهن اسمی از آن آمده و هر یک از آنها داستان ها و اسطوره هایی هم شرح داده اند. نام این شهر در کتب جغرافیایی و تاریخی به شکل های مختلفی در آمده است همچون ابرکویه، برقوه، برقویه، ابرقویه، ببرقو، برکو، ورکوه و… از بررسی منابع چنین حاصل می شود که ابرکوه در دوران اسلامی تا سال ۱۳۵۰ ابرقو خوانده می شده اما از آن تاریخ به بعد ابرکوه استعمال شده است. چنان که در برهان قاطع آمده: چون آن شهر بر زمینی که در ته آن کوه است واقع شده، به این نام موسوم ساختند و معرب آن ابرقوه است در این زمان به تعریب اشتهار دارد. ازاین رو نام ابرکوه نه از روی واقعه ای مهم و نه از روی شهرت بانی آن انتخاب شده است بلکه ماخود از طبیعت موجود به خاطر واقع شدن این سرزمین در بر یا پای کوه است. این نوع تسمیه ابتدایی بوده و خود نشانه ای بر قدمت آن است. شمس اسفندآبادی اعتقاد دارد که این شهر در دو نوبت راه اندازی شده است نوبت اول آن به حدود ۵ هزار سال پیش می رسد که گواه آن غرس درخت سرو ابرکوه به دست یافت ابن نوح است. در فارسنامه ناصری که در عهد ناصرالدین شاه قاجار به سال ۱۳۰۴ هجری قمری به تحریر درآمده است در رابطه با ابرکوه می نویسد: بلوک ابرقوه در اصل برکوه بوده. یعنی سینه کوه. الفی بر او افزودند و ابرکوه شد. پس تصرف عربی در او نمودند و ابرقوه گفتند. اردکان تلفیقی از ارد و کان امروزه کسی به درستی نمی داند که از دکان در چه سالی و نخست به وسیله چه کسی ساخته شده است. بنیاد این شهر از لحاظ تاریخی دانسته نیست اما آنرا به دوره ساسانی نسبت می دهند. اولین بار در کتاب ابن حوقل از آن یاد شده است. اما از نامش برمی آید که سابقه آن به قبل از اسلام برمی گردد. هر چند با رفتن به صوره الارض ابن حوقل نامی از اردکان دیده نمی گردد. بعضی می گویند این تلفیقی از ارد و کان است. کان یا گام به معنای جایگاه زر است و از همین رو کان را در آخر نامهای ابادی ها هم میتوان یافت. سرزمین اردک ها یا ارده و حلوا ارده فرهنگ آبادی ها در سال ۱۳۶۰ در وجه تسمیه اردکان می نویسد: مردم می گویند اردکان از دو کلمه ارد به معنای شیرینی و حلوا و شیره و کان به مفهوم معدن و محل تشکیل شده و روی هم رفته به مفهوم محلی است که در آنجا ارده می سازند. از آنجائیکه یکی از سوغات اصلی شهر اردکان که به واقع انحصار این شهر هست، حلوا ارده می نامند؛ این شهر دارای سابقه ای طولانی است و به سبب مشابهت کلمه اردکان به ارده برخی آنرا سرزمین ارده و حلواارده می نامند که چندان مستند و علمی نیست. انارستان شهری از انار به نام انار در اطراف عقدا دهی داریم که انارستان نامیده می شود محصول عمده این ناحیه هم همان میوه خوشگوار و شیرین است. باآنکه از وجه تسمیه آن، این گونه برداشت می شود که محل رویش درختان انار است ولی در واقع نام اصلی آن ناهارستان بوده و کاروانیان در محل کاروانسرای آن بیتوته و قوت و غذای خود را صرف و به سبب تردد زیاد، زبانزد بوده است. با گذشت زمان و کم رنگ شدن و متروکه شدن جاده قدیمی مال رو یزد به اصفهان، نام این روستا هم تغییر کرده و به انارستان تبدیل و اصطلاحاً نارستان نامیده می شود. امروزه مردم منطقه آنرا نارستون تلفظ می کنند. عقدای اشکانی در راه نائین به یزد اولین آبادی بزرگ عقداست که نامش در کتب تاریخی یزد برده شده و همواره سرحد و حد فاصل میان نائین و یزد برشمرده شده است. از نظر قدمت تاریخی قطعا بنای آن در ارتباط با پیش از اسلام است برخی معتقدند که شهر تاریخی عقدا در زمان اشکانیان بنیان گذاری شده چنان که سبک و سیاق معماری خاص آن زمان یعنی دایره وار بودن شهرها هنوز در بافت قدیم شهر پابرجا می باشد. نقل قول های متفاوتی در رابطه با اسم آن وجود دارد. به سبب وجود ساکنانی با دین زرتشتی، عقدا تا حدود قرن هفتم به «گبرگاه» معروف بوده است. در رابطه با نام این شهر روایتهای گوناگونی وجود دارد. همان گونه که پیشتر اشاره شد در دوره یزدگرد سوم شخصی به نام سرهنگ «عقدار» این شهر را آباد کرده و از آن پس نام عقدا را برای آن برگزیدند. در روایتی دیگر ذکر شده که بعد از اتمام ساخت دژ و حصار به دستور خواجه نصیرالدین طوسی اشخاصی که مسلمان شدند در شهر ماندند. بعد از این اتفاق در یک شب، همزمان عقد ۴۰ دختر و پسر تازه مسلمان شده در شهر داخل دژ انجام گرفت و از آن زمان به بعد، اسم این شهر به «عقدگاه» و سپس «عقدا» تغییر کرد. دارالشجاعه بافق شاید قدیمی ترین واقعه ای که در کتب تاریخی از بافق نام برده در ارتباط با سال ۵۳۷ هجری قمری باشد که در کتاب تواریخ آل سلجوق یا تاریخ سلاجقه کرمان آمده: وقتی سلجوق شاه با این ارتش و ۵۰ سوار که با او بود در بین بافق و مهاباد بر هزار سوار یزدی زدند و یک نفر سالم بیرون نیامد. در متون تاریخی اوایل دوره صفویه به بعد هم از شهر بافق با دو عنوان دارالشجاعه و قصبه طیبه نام برده اند. میرسلیمانی دارالشجاعه خواندن بافق را ناشی از رشادت های نخستین گروههای مسلح ایرانی که تفنگ به دست گرفتند و هم سرکرده آنان جلالای بافقی کرمانی می داند. اشکذر زیر ریگ امروزه در تقسیمات سیاسی بعنوان یک شهر شناخته شده است در بیشتر کتاب هایی که در رابطه با یزد نگارش شده نام اشکذر موجود است و بعنوان یک بلوک معتبر با قدمت دو هزار ساله نهفته در ریگ زا است یاد شده است. نویسنده ای هم گفته که اشکذر جای معتبری بوده و اگر شهر نبوده حداقل قصبه بزرگی بوده و آثار باستانی آن بیشتر به زیر ریگ پنهان شده است. بنای این آبادی ظاهراً به سبب شباهت اسمی در تاریخ جدید یزد به اشک بن زال و زمان اشکانیان نسبت داده شده است. چنان که مستوفی بافقی در کتاب جامع مفیدی می نویسد: در تاریخ جدید یزد مسطور است که اشکین زال که همچون ملوک طوایف بود، این محل را راه اندازی کرد.
منبع: bonair.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب