فرومد فراتر از تاریخ
بن ایر: فریومد یا همان فرومد در شرقی ترین نقطه استان سمنان واقع شده و تاثیر به سزایی در تاریخ ایران داشته وحالا این منطقه زیبا، میزبان هزاران توریست در طول سال است.
خبرگزاری مهر، هانی رستگاران؛ فریومد یا همان فرومد از مهم ترین پایگاه های شیعه در دوره ایلخانی و مرکز نهضت سربداران همچون مناطق تاریخی ایران است که بررسی جغرافیای تاریخی آن و شناخت ابعاد تاریخی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی آن، خواننده را به شناخت دقیق تر تاریخ این سرزمین پرآشوب رهنمون خواهد شد. اگر این نکته را مدنظر داشته باشیم که مسجد جامع فرومد به عنوان یکی از بناهای شاخص معماری ایرانی، در بستر فرهنگی دوره خوارزمشاهی پی افکنده شده و در خراسان پرآشوب ایلخانی سر برافراشته و علم سربداران را استوار نگاه داشته است، اهمیت روستای فرومد صدچندان خواهد شد.
روستای فرومد، طبق تقسیمات جدید کشوری، جز میامی استان سمنان است. این منطقه درگذشته، در زمره ایالت قومس نبوده و عموماً در کتب و مسالک، آنرا جز ولایت جوین و بیهق محسوب کرده اند این روستا که مرکز دهستان فرومد است، در ۱۸۰ کیلومتری شرق شاهرود در راه جاده شاهرود به سبزوار، شمال شرقی عباس آباد و شمال غربی مزینان در دامنه غربی کوه های جغتای (ارتفاعات میندر) جای گرفته است.
تاریخ فرومد
حمدالله مستوفی در باب فرومد چنین می نویسد: جوین ولایتی است که پیش ازاین در داخل تومان بیهق بوده است و الان مفرد است و قصبه فریومد آنجا است. در کتاب تاریخ بیهق که در قرن هشتم هجری قمری نوشته شده است، فریومد را به ولایت بیهق منسوب داشته اند. بیهقی در ادامه دهستان های اطراف بیهق (سبزوار) را چنین معرفی می کند: اعلی الرستاق، ربع قصبه سبزوار، ربع طبس، ربع زمیج، ربع خواشرویان، ربع خسروگرد، ربع باشتین، ربع دیوره، ربع گاه، ربع مزینان، ربع فریومد، ربع پاکوه.»
در کتاب سه سفرنامه هرات، مرو و مشهد چنین آمده است: «فریومد، آخر ده ولایت شاهرود و بسطام است. قدری از فرومد گذشته، داخل ولایت جوین می شود. از فرومد تا میندر، هشت مایل و نیم است.»
سکونتگاه فرومد بااینکه در دشت های کوهپایه ای البرز قرارگرفته ولی به جهت دوری نسبی از مناطق کوهستانی البرز، تحت تأثیر اقلیم کویری منطقه جنوبی خود قرار دارد. همین مورد سبب پایین بودن مقدار بارش سالیانه در منطقه و خشکی نسبی آنست. به همین جهت، ساکنان تاریخی منطقه با راه اندازی قنوات و کاریزهای بسیار اهتمام در آبادانی منطقه مسکونی خویش و توسعه اقتصاد خود مبنی بر کشاورزی شده اند.
فرومد یا فریومد از قدیم الایام قسمتی از خراسان بزرگ محسوب می شده است. پس از تشکیل حکومت پارت ها در ایران فریومد نیز جزئی از سرزمین پارت گردید. پارت ها از شعب آریایی » پارتی «هستند و در مشرق بحر خزر زندگی می کرده اند. امپراتوری اشکانی که از خراسان پدیدار گشت و تا مرزوبوم و یونان رفت و سبب اتصال شرق و غرب گردید، توسط همین اقدام پارتی تشکیل شد.
فرومد در کلام نویسندگان
اکثر نویسندگانی که درباره ی ایران پیش از اسلام مطالعه کرده اند، این منطقه را هم جزئی از سرزمین حکومتی اشکانیان دانسته اند. ”اعتمادالسلطنه ” به نقل از ژرژرلنسن می نویسد: «مملکت پارت عبارت است از خراسان حالیه که امتداد آن از سر دره خوار تا هریرود بوده است ؛ بدین سبب سمنان و دامغان و شاهرود و بسطام و سبزوار و نیشابور و مشهد و ترشیز و سایر بلاد خراسان (ازجمله فریومد) هم داخل مملکت پارت بوده است و سطح مملکت مزبور مساوی است با ایرلند و باویر»
حسن پیرنیا نیز در کتاب خود سرزمین پارت را خراسان فعلی دانسته است و اضافه می کند: «داریوش اول در کتیبه های بیستون و تخت جمشید و نقش رستم آنرا پرتو نامیده است سرزمین پارت از جنوب شرقی دریای گرگان، صفحه باریکی به طرف شرق امتداد دارد و این منطقه از جانب شمال و جنوب بین کویرها و بیابان های لم یزرع واقع است. پارت قدیم شامل ولایات فعلی دامغان، شاهرود جوین، سبزوار، نیشابور است » و بلنیتسکی نویسنده کتاب ”خراسان و ماورالنهر” نیز پارت را از ولایات تابع حکومت هخامنشیان به شمار آورده است.
کریستن سن هنگامی که درباره ی آتشکده دوران ساسانی توضیح می دهد، آتشکده آذر برزین مهر را که از آن کشاورزان بوده است. در کوه های ریوند می داند. بااینکه به اعتقاد جکسن مکان این آتشکده در قریه مهر بوده است که در سر راه خراسان به یک فاصله از میان دشت و سبزوار قرار دارد. به هر حال این مرکز مذهبی دوره ساسانی را در هرکجا بدانیم نزدیکی فریومد به یکی از مراکز عمده مذهبی دولت ساسانی، بیان کننده موقعیت این ناحیه در زمان ساسانیان است. این منطقه در زمان ساسانیان جزئی از ولایت ابرشهر یا نیشابور بوده است.
فرومد پیش از اسلام
این منطقه پیش از اسلام قسمتی از خراسان بوده است و پیشینه تاریخی آن به زمان اشکانیان و پارتیان و پیش از آن می رسد. بنا بر آن چه از نوشته نویسندگان قدیم برمی آید سرزمین پارت همان خراسان فعلی بوده که حدودا از دامغان فعلی شروع و به هویرود منتهی می گشته است و شامل ولایات دامغان، شاهرود، جوین، سبزوار، نیشابور، بجنورد، درگز، اسفراین، جام باخزر، خواف، ترشیز و تربت حیدریه بوده است.
پارت، یکی از ایالت های وابسته به امپراتوری هخامنشی بوده و کوروش، یشتاسب، پدر داریوش را به فرمانروایی این ایالت برگزیده بود. بعد از وی پسرش داریوش جانشین او شد و طبق بند ششم سنگ نبشته بیستون سرزمین پارت یکی از نواحی پادشاهی هخامنشی بوده است. پارتیان در سپاه خشایارشاه در جنگ با یونانیان شرکت داشتند و در زمان لشکرکشی اسکندر به ایران نیز سربازان پارتی در زمره سپاهیان داریوش سوم درنبرد گوگل می جنگیدند.
پس از پیروزی اسکندر در ایران او خیلی از برجستگان ایرانی را که هیربدان (رئیس آتشگاه ها) می خواندند، کشت، دژهایشان را خراب کرد و همه گنج های پادشاهان ایران را برداشت. آن چه توانست به یونان برد و آن چه نتوانست، در ایرانشهر (نیشابور) در زمین ها، بیابان ها، کوه ها و جایگاه های محکم دفن کرد و گنج ها ساخت و طلسم ها کرد که دست کسی بدان نرسد.
بنابراین این منطقه مانند سایر نواحی خراسان و ایران در زمان اسکندر جولانگاه مقدونیان قرار گرفت. در دوره پادشاهی اسکندر این منطقه همانند اسفراین و نیشابور در تصرف سلوکیان بوده است. اما بگفته پیگولوسکایا توسعه طلبی های اسکندر و فرمانروایی سلوکیان در شرق مدتی دراز ادامه نیافت از (۲۵۰ پیش از میلاد مسیح) سرزمین پارت دستخوش شورش گردید و استقلال یافت. پس از شورش های مختلف در ایران بر ضد سلوکیان این دولت ضعیف شد، شکست سلوکوس دوم از سلت ها در آنقره راه را برای اشک باز کرد که آندروگوراس را راند استان پارت را متصرف شد.
ولایت خراسان
پس از آن دولت اشکانیان در خراسان تشکیل گردید. اشک اول سلسله اشکانی را به سال (۲۵۰قبل از میلاد مسیح) تشکیل داد و در آساک در ولایت استوئین یا آستوئن یا استائنه تاج گذاری کرد. آتشکده ی آذربرزین مهر که محل آن در کوه راوند (ریوند در شمال غربی نیشابور و نزدیک فریومد) بود نیز در این زمان ساخته شد تا ساکنان زرتشتی ایران را که گروه قابل توجهی بودند و در مبارزه ی ضد یونانی سوابقی داشتند دلجویی کرده باشند. دولت اشکانی را عاقبت اردشیر پسر بابک که براردوان آخرین پادشاه اشکانی که خروج کرد و بر تمام ایران دست یافت منقرض کرد و دولت اشکانی بعد از ۴۷۰ سال فرمان روایی به سال ۲۲۴ یا ۲۲۶ میلادی برافتاد.
پس از تشکیل دولت ساسانی، خراسان و ازجمله ابرشهر و منطقه فریومد از ولایات شرقی این دولت به شمار می آمدند که ابر شهر روستاهای مهمی داشت ازجمله: ارغیجان، اسپراین، جوین و بیهق و نظایر آنکه مارکوارت و ابن رسته نیز در این زمان جوین را که نزدیک منطقه فریومد است از رستاق های ابرشهر دانسته اند. ازجمله حوادث مهمی که در دوره ساسانیان در نواحی اسفراین و نیشابور اتفاق افتاده برکناری قباد از پادشاهی و فراروی بوسیله ابرشهر است. در سال ۳۰ هجری قمری در زمان عثمان بن عفان، یزدگرد سوم آخرین پادشاه ساسانی از مسلمانان شکست خورد و به خراسان گریخت و به مرو آمد.
برخی تاریخ نگاران معتقدند که یزدگرد پس از شکست به مرو آمد و در آنجا به دست آسیابانی کشته شد. یزدگرد که از شدت خستگی خوابش برده بود او را با میله آسیا کشت و جامه هایش را بیرون آورد و جسدش را به رودخانه افکند و بدین ترتیب حکومت ساسانیان با مرگ وی پایان پذیرفت.
یکی از مهم ترین حوادث تاریخ ایران را باید ظهور دین اسلام و ورود مسلمانان به ایران دانست. دینوری می گوید پس از انقراض پارسیان این حادثه مبداً تاریخ جدید ایرانیان شد. بلاذری فتح خراسان را در سال ۳۰ هجری می داند که به دست عبداﷲ بن عامربن کریز در زمان خلافت عثمان اتفاق افتاده است.
*روزنامه نگار و کارشناس میراث فرهنگی
منبع: بن ایر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب