منطقه افسانه ای قرقیزها
باتكن قرقیزستان چگونه جایی است؟
بن ایر: استان باتكن در قرقیزستان یكی از مناطق دیدنی این كشور با فرهنگی خاص است. زبان مردم این منطقه پر از واژگان فارسی است. رایزنی فرهنگی ایران در این كشور گزارشی از این استان را ارسال كرده است.
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ
استان باتكن، استانی است در قرقیزستان به مركزیت شهر باتكن. این نام سغدی است و معنای «شهر باد» را می دهد. در سال ۱۹۹۹ میلادی بیست هزار نیروهای دولتی با هجوم به این شهر نیروهای حزب حركت اسلامی ازبكستان به رهبری جمعه بای نمنگانی را متلاشی كردند. مردم باتكن فقیرند و از راه دامپروری و پرورش اسب و كشاورزی روزگار می گذرانند. زبان قرقیزی رایج در این منطقه قرابت خاصی با زبان فارسی دارد و پر از لغت های فارسی است. روزگاری این منطقه یكی از مراكز زبان فارسی در قلب آسیای میانه به شمار می آمد. زبان سغدی در آغاز در دره رودخانه زرافشان و نواحی پیرامون رایج بود و بعداً بعنوان زبان میانجی در بخش بزرگی از جاده ابریشم رواج یافت. این زبان در طول ۱۰ قرن، سده های دوم تا دوازدهم میلادی، مهم ترین زبان ایرانی در تركستان امروزی و فرارود، زبان تجاری جاده ابریشم و از دیرزمان ابزار ارتباط و پیوند قسمتی از فرهنگ های سرزمین های شرقی و غربی آسیا بوده است. زبان سغدی بعنوان زبان گفتاری و نوشتاری تا سده نهم میلادی فعال بوده و زوال آن بعد از سده ۱۱ آغاز گردیده است.
استان باتكن منطقه افسانه ای قرقیزستان است برای اینكه در دورترین نقطه، در جنوب غرب كشور واقع شده است. سه چهارم مرز استان، مرز مشترك با كشورهای ازبكستان و تاجیكستان است. استان باتكن منطقه مهم كشاورزی است برای اینكه باغات زردآلو با میوه های شیرین و آبدارش در كشورهای همسایه نیز شهرت دارند. كمتر كسی می داند كه پایین ترین نقطه كشور در ارتفاع ۴۰۱ متر بر سطح دریا در باتكن قرار دارد.
استان باتكن در تاریخ ۱۲ اكتبر ۱۹۹۹ تأسیس شده است. شهرستان های آن باتكن، قدم جای و لیلك هستند. در سال ۲۰۱۰ جمعیت این استان ۴۳۵ هزار نفر بوده است. این استان در جنوب، غرب و شمال غرب با تاجیكستان، در شمال با ازبكستان و در شرق با استان اوش قرقیزستان هم مرز است. مساحت استان ۱۷۰۰۰ كیلومترمربع بوده كه ۸، ۵ درصد كل مساحت قرقیزستان را تشكیل می دهد. طول و عرض این استان از شرق به غرب ۳۵۰ كیلومتر و از شمال به جنوب ۱۰۰ كیلومتر است. این استان سه شهرستان و حدود ۲۰۰ روستا و شهر دارد. از خاصیت های جغرافیایی این استان این است كه چند منطقه مجزا متعلق به كشورهای همسایه در قلمرو آن قرار دارند.
موقعیت استان باتكن روی نقشه قرقیزستان
در این استان چند رودخانه و تعداد زیادی از دریاچه های كوچك كوهستانی واقع است. معروف ترین این دریاچه ها تگرمچ یا زرگول، گزارات، توز آشو، قورمان گول و... است. در باتكن بیشتر از ۵۳۰ یخچال طبیعی با مساحت بالای ۷۲۰ كیلومترمربع بر روی سلسله كوه های آلای و تركستان واقع شده اند.
سیستم حمل و نقل استان باتكن متشكل از حمل و نقل زمینی، هوایی، ریلی و خط لوله است. اقتصاد استان باتكن جایگاه خاصی در مجموعه صنعتی قرقیزستان دارد برای اینكه در این استان كمیاب ترین منابع طبیعی (جیوه آیداركند؛ آنتیموان قدم جای؛ زغال سنگ قزل كیا و سولوكتو) پیدا می شود. صنایع كشاورزی آن با زردآلو، تنباكو، پشم، گوشت، تخم مرغ و لبنیات مشهور است. همین طور این استان ظرفیت های گردشگری نیز دارد. مهم ترین مشاغل مردم این استان در حوزه كشاورزی (۵۱، ۵ %)، تجارت و صنایع غذایی عمومی (۳۷، ۴%)، صنایع (۷%) و حمل و نقل و ارتباطات (۴، ۱%) است.
روزگاری این منطقه یكی از مراكز زبان فارسی در قلب آسیای میانه به شمار می آمد. زبان سغدی در آغاز در دره رودخانه زرافشان و نواحی پیرامون رایج بود و بعداً بعنوان زبان میانجی در بخش بزرگی از جاده ابریشم رواج یافتطبیعت، اقلیم و موقعیت جغرافیایی مناسب باتكن در دره فرغانه جذابیت خاصی دارد. در سده میانی شهرهای توسعه یافته و پررونق دره فرغانه و یكی از مسیرهای جاده ابریشم در قلمرو این استان واقع بوده است. كاروان های تجاری با عبور از باتكن به سمرقند، بخارا و تاشكند، خیوه و كاشغر می رفتند كه موجب توسعه اقتصاد و فرهنگ مردم دره فرغانه می شد.
كوه های این استان چشمه های آب معدنی دارند. این استان امكانات بسیار برای توسعه گردشگری و كوهنوردی دارد. پایگاه كوهنوردی دوغابه در تنگه دوغابه سلسله كوه های پامیر آلای در ۳۱ كیلومتری مركز شهرستان قدم جای در ارتفاع ۲۱۰۰ متر بر سطح دریا واقع شده است. كناره های این رود پر از جنگل های بكر است كه بیشتر درختان آن كاج، صنوبر و انواع درخت های مخروطی است.
مجموعه توریستی دوغابه واجد استانداردهای بین المللی كوهنوردی بوده و تقریباً تمام كوهنوردان سطح جهانی از آن بازدید كرده اند. قله «اهرم» (۵۵۰۹، ۹ متر) مهم ترین محل توریستی استان و تمام قرقیزستان است. درگذشته مسابقات كوهنوردی اتحاد شوروی در این پایگاه برگزار می شد.
قرقیزستان از نظر تولید جیوه و آنتیموان در استان باتكن در رده تولیدكنندگان اصلی جهان قرار دارد و به ترتیب ۲۰ و ۱۵% كل نیازمندی های جهان را به این دو ماده تأمین می كند. ذخایر كشف شده در این استان سنگ سرمه حدود ۱۶ میلیون تن است. ذخایر جیوه حدود ۴۰ میلیون تن و زغال سنگ بیشتر از ۱۸۰ میلیون تن برآورد شده است. صنایع تبدیلی استان باتكن را عمدتاً زراعت انگور، كشت تنباكو، تولید مصالح ساختمانی و توسعه صنایع نساجی تشكیل می دهد.
مهم ترین بخش اقتصادی استان باتكن كشاورزی است. مساحت كل زمین های تحت زراعت ۶۶، ۹ هزار هكتار هست. در این استان میوه های زردآلو، انگور، گلابی، هلو، گیلاس، آلبالو، انار، انجیر و... پرورش می یابد كه برخی از انواعشان حتی در دیگر كشورها شهرت دارد. مهم ترین سوغاتی این استان زردآلوی شیرین و آبدارش است. این استان از مناطق پرورش گوسفند و بز ریز كرك است.
عجایب و دیدنی های استان باتكن
آنكلاوها یا مناطق مجزا واقع در قرقیزستان است اما متعلق به كشورهای همسایه. این استان با ۹ شهرستان تاجیكستان و شش شهرستان ازبكستان هم مرز است. همانطور كه اشاره شد این استان تنها استانی است كه در خاك آن مناطق كشورهای همسایه قرار دارند و این خود یكی از عجایب و دیدنی های این استان است.
آیگل تاش
مشهورترین محل دیدنی استان باتكن كوه آیگل تاش است. نام این كوه از نام گلی كه بر روی آن می روید گرفته شده است. آیگل (آی گل) در زبان قرقیزی به مدلول گل مهتابی است برای اینكه گفته می شود این گل فقط در هنگام شب و زیر نور ماه باز می شود. این گل همان لاله واژگون ایرانی است فقط یك دفعه در سال در ماه آوریل (فروردین- اردیبهشت) می روید و عمر آن حدود دو هفته است. كوه سنگی پر ازگل های نارنجی رنگ منظره ای بسیار دیدنی است.
همه ساله به مناسبت رویش این گل جشنی در استان باتكن بر پا می شود. در نزد مردم این منطقه اسطوره هایی درباب این گل زیبا رایج است، گفته می شود كه در قدیم دختری به نام آیگل را برخلاف اراده اش شوهر دادند درحالی كه او عاشق پسری دیگر بود. آیگل منزوی شد و به كوه ها رفت و دیگر به خانه اش برنگشت. از اشك های خالص او گل زیبا و كمیاب به نام آیگل پدید آمد. در محوطه كوه آیگل تاش دانش آموزان بطور دائم كشیك دارند تا مردم محلی با چراندن اغنام و احشام خود صدمه ای به این منطقه نرسانند. پیازچه این گل در طب سنتی قرقیزی برای درمان بیماری های گوارشی نیز استفاده می شود.
مشهورترین محل دیدنی استان باتكن كوه آیگل تاش است. نام این كوه از نام گلی كه بر روی آن می روید گرفته شده است. آیگل (آی گل) در زبان قرقیزی به مدلول گل مهتابی است برای اینكه گفته می شود این گل فقط در هنگام شب و زیر نور ماه باز می شودسنگ سرمه باتكن
نمونه سرمه خالص در جهان است. تا اواسط قرن گذشته كارخانه سنگ سرمه قدم جای این ماده كمیاب را استخراج می كرد. اما بعد از فروپاشی اتحاد شوروی صنایع معادن كشور روبه زوال رفت و كارخانه قدم جای نیز گرفتار این سرنوشت شد.
غار كان غوط
غار «كان غوط» یا «معدن مرگ» یكی از مشهورترین غارهای آسیای مركزی است. نام این غار را به خدایار خان خوقند ربط می دهند. در زمان حیات این خان افراد محكوم به اعدام را برای كشف سنگ های قیمتی و نقره داخل غار می گذاشتند. تمام آنان مجبور بودند در دخمه پرپیچ وخم بمیرند. كمتر كسی می توانست سنگ های قیمتی را كه در عمق آن معدن قرار گرفته بود كشف كند. مجرمینی كه بدون اطلاعات جدید از محل گنجی جدید برمی گشتند، اعدام می شدند و یا مجدداً برای جست وجوی گنج می رفتند. این افراد از ترس مرگ بعد از بازگشت داستان های باورنكردنی از خود می ساختند.
قدم جای زیارتگاه مردم مسلمان قرقیزستان
«قدم جای» شهری است كه گفته می شود رد پای حضرت علی (ع) را در خود دارد. مردم این منطقه معتقدند حضرت علی(ع) در سال ۶۵۶ میلادی یا ۶۵۸ با لشكری انبوه به دره فرغانه آمده و در منطقه ای كه الان قدم جای نامیده می شود برای مدتی منزل كرده است. این داستان در بین بومیان قرقیز طی قرن ها سینه به سینه نقل شده است كه امام علی (ع) وقتی كه در حاشیه رودخانه «قره سو» ساكن شد با یاران خود در مورد چگونگی دعوت مردم این منطقه به اسلام به شور پرداخت، مشاوران آن حضرت نظر دادند كه سفیرانی نزد حاكمان و بزرگان قوم قرقیز فرستاده شوند تا بدون خونریزی و جنگ هدفمان محقق شود، حضرت علی (ع) این پیشنهاد را پذیرفت و به همین صورت عمل شد.
این گونه روایت می شود كه بعد از مسلمان شدن ساكنان بومی نیز به هنگام نماز آن حضرت وضو می گیرد و از كنار رودخانه قره سو كه رد می شود ردّ پای وی روی سنگ پهنی می ماند این رد پا در طول ۱۴ قرون متمادی زیارتگاه مردم مسلمان قرقیزستان است و بااینكه در دوره حكومت كمونیستی به سبب سیاست ضد دینی آن نظام این مكان به فراموشی سپرده شد، لكن بعد از فروپاشی شوروی در همان سال های اول استقلال قرقیزستان، مرحوم آقای دكتربیك قرمان علی اف مدیران محلی را فراخواند و بازسازی این مكان مقدس را آغاز كرد، حالا قدم جای نه تنها زیارتگاه مردم مسلمان قرقیزستان است بلكه زائرانی از كشورهای ازبكستان، تاجیكستان نیز از سایر كشورهای مسلمان به زیارت قدم جای می آیند.
لازم به ذكر است همه ساله روز هفدهم سپتامبر در این مكان مقدس مراسم گوناگونی برگزار می گردد كه فحوای آن دعوت به ایمان، پاكی و انجام كار خیر است. خادم این مكان مقدس آقای آداخان قامبراف می گوید زائران در این مكان قربانی می كنند و از خدا اجابت خواسته هایشان را می طلبند، شمع روشن می كنند و به نیایش می پردازند.
منبع: بن ایر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب